K + M + B +

Święto Epifanii, czyli Objawienia Pańskiego, jest w gruncie rzeczy najstarszym świętem Bożego Narodzenia. Powstało w III/IV wieku w Egipcie i początkowo było obchodzone tylko na chrześcijańskim Wschodzie. Święto nie koncentrowało się na samych tylko narodzinach w Betlejem, ale łączyło je z innymi wydarzeniami, w których Syn Maryi objawił swoją Boską chwałę. W treść święta wpisane było wspomnienie pokłonu Mędrców, chrztu Jezusa w Jordanie i cudu w Kanie Galilejskiej. To oryginalne połączenie różnych wydarzeń w jedno święto wynikało z okoliczności historycznych. Chodziło o przeciwstawienie się herezji gnostyckiej, szerzącej się w czasach pierwotnego Kościoła. Sekty gnostyckie działające w Egipcie głosiły m.in., że boski Logos (Słowo) wziął w swe posiadanie człowieka Jezusa podczas chrztu w Jordanie, czyniąc go Chrystusem (namaszczonym). Innymi słowy, Jezus miałby być Bogiem dopiero od tego momentu. Gnostycka sekta bazylidianów obchodziła 6 stycznia nocne czuwanie ku czci chrztu Jezusa, traktując je jako największe święto więzi boskości i ludzkości. Datę wybrano nieprzypadkowo. Tego dnia Egipcjanie udawali się nad Nil, by zaczerpnąć wody, która według pogańskich wierzeń była uświęcona i nie ulegała zepsuciu.

Wprowadzenie święta Epifanii było więc ortodoksyjną reakcją starożytnego Kościoła na gnostycką herezję. Chodziło o podkreślenie, że Jezus był Synem Bożym od samego początku swej ludzkiej egzystencji. Chrzest w Jordanie był początkiem działalności Jezusa, więc od tego momentu Jego Bóstwo zaczęło się wyraźnie objawiać światu. Święto Objawienia miało od początku charakter bardziej teologiczny niż „wydarzeniowy”. Akcentem dominującym nie byli bynajmniej Trzej Królowie. Słowo „epifania” oznacza zjawienie się, objawienie. W literaturze greckiej oznaczało ono nagłe ukazanie się bóstwa za pośrednictwem jakiejś ziemskiej rzeczywistości. Ewangelie głoszą stałą epifanię Boga w Jezusie. Chrystus nie tylko opowiedział o Bogu, ale objawił Go w swoim człowieczeństwie. To była pierwotna treść święta obchodzonego 6 stycznia. W Ewangelii nie ma mowy ani o królach (lecz o mędrcach czy magach), ani o ich liczbie (są trzy dary, ale nie podaje się liczby osób!). Królami nazwał ich Cezary z Arles (VI w.), a ich rzekome imiona pojawiły się dopiero we wczesnym średniowieczu: Kasper (lub Kacper), Melchior i Baltazar. W 1164 roku miało miejsce sprowadzenie domniemanych relikwii Trzech Mędrców z Mediolanu do Kolonii. To wydarzenie przyczyniło się do powstania tradycji, która z czasem zdominowała święto Objawienia Pańskiego. Wspomnienie chrztu w Jordanie przesunięto w zachodniej liturgii na niedzielę po 6 stycznia i ten dzień zamyka liturgiczny okres Bożego Narodzenia.

Ze świętem Objawienia Pańskiego wiąże się zwyczaj błogosławienia złota, kadzidła, mirry oraz kredy. Błogosławieniu domów podczas tzw. kolędy towarzyszy napisanie inicjałów trzech mędrców (K + M + B) oraz bieżącego roku. Można to odczytywać jako życzenie, by w tym domu nie zabrakło mądrości wskazującej drogę do Boga. Ten skrót jednak rozumieć należy także inaczej: Christus (C=K) mansionem (M) benedicat (B) – niech Chrystus błogosławi to mieszkanie.

Błogosławieństwo złota, kadzidła i mirry

W czasie obrzędu błogosławieństwa wierni stoją. Kapłan staje po prawej stronie ołtarza i mówi:

S.  Adiutorium nostrum in nomine Domini. M.  Qui fecit caelum et terram. S.  Dominus vobiscum. M.  Et cum spiritu tuo. S.  Oremus. Suscipe, Sancte Pater, a me indigno famulo tuo haec munera, quae in honorem nominis tui sancti, et in titulum omnipotentiae tuae maiestatis, humiliter tibi offero : sicut suscepisti sacrificium Abel iusti, et sicut eadem munera a tribus Magis tibi quondam offerentibus suscepisti. Exorciso te, creatura auri, thuris et myrrae, per Pa+trem omnipotentem, per Iesum + Christum Filium eius unigenitum, et per Spiritum + Sanctum Paraclitum : ut a te discedat omnis fraus, dolus, et nequitia diaboli, et sis remedium salutare humano generi contra insidias inimici : et quicumque divino freti auxilio te suis loculis, domibus, aut circa se habuerint, per virtutem et merita Domini et Salvatoris nostri, ac intercessionem eius sanctissimae Genitricis et Virginis Mariae, ac eorum, qui hodie similibus muneribus Christum Dominum venerati sunt, omniumque Sanctorum, ab omnibus periculis animae et corporis liberentur, et bonis omnibus perfrui mereamur. M.  Amen.

K.  Wspomożenie nasze w imieniu Pana. W.  Który stworzył niebo i ziemię. K.  Pan z wami. W.  I z duchem twoim. K.  Módlmy się. Przyjmij, święty Ojcze, ode mnie, niegodnego sługi Twojego, te dary, które na cześć Twojego świętego Imienia i na chwałę Twego wszechmogącego Majestatu, pokornie Tobie ofiaruję. Tak jak przyjąłeś ofiarę sprawiedliwego Abla, i tak jak przyjąłeś te dary ofiarowane Ci kiedyś przez trzech Mędrców. Egzorcyzmuję cię, złoto, kadzidło i mirro, przez Ojca wszechmogącego, przez Jezusa+ Chrystusa Syna Jego jednorodzonego i przez Ducha Świętego Parakleta, aby od ciebie oddaliło się wszelkie oszustwo, podstęp i nikczemność diabła, i obyś było środkiem zbawienia rodzaju ludzkiego przeciw zasadzkom nieprzyjaciela. I ktokolwiek, ufny w Bożą pomoc, ciebie w woreczku będzie miał, w domu bądź przy nim; przez potęgę i zasługi Pana i Zbawiciela naszego a także za wstawiennictwem Jego najświętszej Rodzicielki i Dziewicy Maryi,a także tych,  którzy dzisiaj podobnymi darami oddają cześć Chrystusowi Panu; oraz przez wszystkich Świętych od wszelkich niebezpieczeństw duszy i ciała zostali wyzwoleni, i aby zasłużyli zażywać wszelkich dóbr. W.  Amen.

S.  Deus invisibilis et interminabilis, pietatem tuam per sanctum et tremendum Filii tui nomen, suppliciter deprecamur : ut in hanc creaturam auri, thuris, myrrae beneXdictionem ac operationem tuae virtutis infundas : ut, qui ea penes se habuerint, ab omni aegritudinis et laesionis incursu tuti sint ; et omnes morbos corporis et animae effugiant, nullum dominetur eis periculum, et laeti, ac incolumes tibi in Ecclesia tua deserviant : Qui in Triniate perfecta vivis et regnas Deus per omnia saecula saeculorum. M.  Amen.

K.  Boże niewidzialny i nieskończony, błagamy łaskawości Twojej przez święte i budzące szacunek Imię Twojego Syna, abyś wlał w to stworzone złoto, kadzidło i mirrę błogo+sławieństwo a także działanie Twojej potęgi. Aby, którzy je przy sobie mają, od wszelkiego naporu utrapień i obraźliwych napaści ocaleni zostali, i niech unikną wszelkiej choroby duszy i ciała a żadne niebezpieczeństwa ich nie przemogą. Niech radośni i nietknięci służą Tobie w Kościele Twoim, Który w Trójcy doskonałej żyjesz i królujesz, Bóg przez wszystkie wieki wieków. W.  Amen.

S.  Et benedictio Dei omnipotentis, Pa+tris, et Fi+lii, et Spiritus + Sancti, descendat super hanc craeturum aurii, thuris et myrrhae, et maneat semper. M.  Amen

S.  A Błogosławieństwo Boga wszechmogącego Ojca +i Syna, + i Ducha + Świętego niech zstąpi na to stworzone złoto, kadzidło i mirrę, i trwa zawsze.

Kapłan kropi wodą święconą.

Błogosławieństwo kredy

S.  Adiutorium nostrum in nomine Domini. M.  Qui fecit caelum et terram. S.  Dominus vobiscum. M.  Et cum spiritu tuo. S.  Oremus. Bene+dic, Domine Deus, creaturam istam cretae : ut sit salutaris humano generii ; et praesta per invocationem nominis tuis sanctissimi, ut, quicumque ex ea sumpserint, vel in ea in Domus suae portis scripserint nomina sanctorum tuorum Gasparis, Melchioris et Baltassar, per eorum intercessionem et merita, corporis sanitatem, et animae tutelam percipiant. Per Christum Dominum nostrum... M.  Amen

K.  Wspomożenie nasze w Imieniu Pana. W.  Który stworzył niebo i ziemię. K.  Pan z wami. W.  I z duchem twoim. K.  Módlmy się. Pobłogosław, Panie Boże, tę stworzoną przez Ciebie kredę, aby była zbawienna dla rodzaju ludzkiego, i udziel przez wezwanie Twego Świętego Imienia, aby ci, którzy ją zabiorą lub napiszą na drzwiach swoich domów imiona Twoich świętych: Kacpra, Melchiora i Baltazara, przez ich wstawiennictwo i zasługi otrzymają zdrowie ciała i opiekę dla duszy. Przez Chrystusa Pana naszego. W.  Amen.

Kapłan kropi kredę wodą święconą.

 

Congregavit nos in unum Christi amor ________________________________